ฝุ่น PM 2.5 ศัตรูตัวร้ายของชาวภูมิแพ้ ปัญหาใหญ่ที่ทำให้อาการภูมิแพ้กำเริบหนักและรุนแรงยิ่งกว่าเดิม โดยเฉพาะในสถานการณ์ปัจจุบันที่ประเทศไทยยังไม่สามารถจัดการกับปัญหา PM 2.5 ได้อย่างเด็ดขาด ทำให้มีช่วงเวลาที่เจ้าฝุ่นอันตรายได้เข้าสู่ระบบทางเดินหายใจของผู้ป่วยภูมิแพ้และกระตุ้นให้อาการภูมิแพ้แย่ลงกว่าเดิม
ทำความรู้จักกับฝุ่น PM 2.5 เรียนรู้แนวทางการรักษาและป้องกันสำหรับชาวภูมิแพ้ไปพร้อม ๆ กันได้ในบทความนี้
ฝุ่น PM 2.5 คืออะไร
ฝุ่น PM 2.5 คือ ฝุ่นขนาดเล็กราว ๆ 2.5 ไมครอน ไม่สามารถมองเห็นได้ด้วยตาเปล่า ซึ่งถือเป็นฝุ่นพิษที่มีอันตรายต่อร่างกาย และจากขนาดที่เล็กมาก ๆ ของฝุ่น PM 2.5 ทำให้สามารถเดินทางผ่านระบบทางเดินหายใจจากหลอดลมไปจนถึงถุงลมเล็กในปอดได้ ทำให้เกิดอาการอักเสบทั้งบริเวณหลอดลมและถุงลม จึงส่งผลให้ผู้ป่วยที่มีอาการภูมิแพ้อาการกำเริบหนักกว่าเดิม
ฝุ่น PM 2.5 มักมีจำนวนมากและหนาแน่นขึ้นในช่วงฤดูหนาวที่อากาศแห้ง ไม่ค่อยมีลมพัด ทำให้ฝุ่นลอยตัวในที่ต่ำ โดยเฉพาะอย่างยิ่งในเมืองหลวงอย่างกรุงเทพฯ ที่มีตึกสูงปิดกั้นทางลม และมีการก่อสร้างที่เพิ่มปริมาณฝุ่นเข้าไปอีก ทำให้สถานการณ์มลพิษทางอากาศในเมืองเลวร้ายลง
ฝุ่น PM 2.5 เกิดจากอะไร
ต้นเหตุของฝุ่น PM 2.5 เกิดได้จากหลายสาเหตุ ไม่ว่าจะเป็นฝุ่นควันจากโรงงานอุตสาหกรรมต่าง ๆ ที่มีการเผาไหม้เชื้อเพลิงที่ไม่เป็นมิตรต่อสิ่งแวดล้อมอย่างเชื้อเพลิงฟอสซิลหรือเชื้อเพลิงถ่านหิน การเผาป่า เผาขยะ การเผาที่เพื่อเตรียมการเพาะปลูก ตลอดจนไอเสียจากการเผาไหม้ของเครื่องยนต์บนท้องถนน
ฝุ่น PM 2.5 ส่งผลอย่างไรต่อโรคภูมิแพ้
ฝุ่น PM 2.5 มีส่วนอย่างมากในการกระตุ้นอาการโรคภูมิแพ้ให้กำเริบและเป็นหนักกว่าเดิม เนื่องจากเมื่อสูดหายใจเอาฝุ่น PM 2.5 เข้าสู่ร่างกายแล้ว ระบบทางเดินหายใจทั้งส่วนบนและส่วนล่างอาจเกิดการอักเสบ โดยระบบทางเดินหายใจทั้ง 2 ส่วนมีผลต่อโรคภูมิแพ้ต่างกัน ดังนี้
1. เมื่อระบบทางเดินหายใจส่วนบนอักเสบจะส่งผลให้อาการของภูมิแพ้บริเวณจมูกทั้งการคัดจมูก มีน้ำมูก และอาการจามแย่ลง ซึ่งอาจลามไปทำให้โพรงไซนัสอักเสบได้
2. เมื่อระบบทางเดินหายใจส่วนล่างอักเสบจะส่งผลให้อาการของภูมิแพ้ผิวหนัง ภูมิแพ้ทางเดินหายใจแย่ลง
นอกจากการอักเสบในระบบทางเดินหายใจทั้ง 2 ส่วนแล้วฝุ่น PM 2.5 ยังส่งผลให้ผู้ป่วยไวต่อสารก่อภูมิแพ้มากขึ้น หรือเกิดอาการแพ้สารก่อภูมิแพ้ชนิดอื่น ๆ เพิ่มขึ้นได้อีกด้วย การหายใจรับเอาฝุ่น PM 2.5 เข้าสู่ร่างกายมากเกินไปจึงส่งผลต่อโรคภูมิแพ้โดยตรง
ลักษณะอาการอักเสบที่เกิดจากฝุ่น PM 2.5
การอักเสบจาก PM 2.5 ที่ทำให้โรคภูมิแพ้กำเริบสามารถแบ่งได้เป็น 2 อาการต่อไปนี้
อาการอักเสบแบบเฉียบพลัน
อาการอักเสบแบบเฉียบพลันจาก PM 2.5 จะกระตุ้นโรคภูมิแพ้เดิมที่เป็นอยู่แล้ว และแสดงออกในรูปแบบของอาการคัดจมูก มีน้ำมูกมาก น้ำมูกไหล จาม คันตา มีน้ำตามาก และอาจกระตุ้นอาการหอบหืดในคนที่เคยมีประวัติเป็นหอบหืด นอกจากอาการภูมิแพ้บริเวณจมูกและบริเวณตาแล้ว อาการอักเสบแบบเฉียบพลันยังกระตุ้นภูมิแพ้ผิวหนัง ทำให้ผื่นขึ้น และเป็นลมพิษได้อีกด้วย
อาการอักเสบแบบเรื้อรัง
อาการอักเสบแบบเรื้อรังจาก PM 2.5 จะกระตุ้นอาการภูมิแพ้ที่รุนแรงยิ่งขึ้น จากอาการคัดจมูกธรรมดาก็จะคัดจมูกรุนแรง มีอาการปวดมาก และอาจมีมูกสีเหลืองปนเขียวในจมูกได้ ซึ่งเป็นสัญญาณของภูมิแพ้กำเริบรุนแรงและโพรงไซนัสอักเสบ และอาการอักเสบอย่างต่อเนื่องเรื้อรังก็ยังเป็นผลให้เกิดเซลล์มะเร็งได้ในอนาคต เช่น มะเร็งปอด หรือมะเร็งอื่น ๆ ในระบบทางเดินหายใจ
บรรเทาและรักษาอาการภูมิแพ้จากฝุ่น PM 2.5 ด้วยวิธีการใดได้บ้าง
การบรรเทาและรักษาอาการภูมิแพ้ที่กำเริบจากฝุ่น PM 2.5 สามารถทำได้ตามวิธีการต่อไปนี้
หลีกเลี่ยงฝุ่น PM 2.5
เมื่อรู้แล้วว่าฝุ่น PM 2.5 เป็นตัวการที่ทำให้โรคภูมิแพ้กำเริบ การพยายามหลีกเลี่ยงไม่หายใจรับเอาฝุ่นเข้าไปจะช่วยชะลอการอักเสบและทำให้อาการไม่เป็นหนักขึ้นได้ แต่วิธีการนี้อาจไม่ได้ช่วยให้หายจากอาการภูมิแพ้ในทันที ดังนั้นจึงควรใช้วิธีอื่น ๆ ควบคู่กันไป
ใช้ยาแก้ภูมิแพ้
การใช้ยาแก้ภูมิแพ้เพื่อบรรเทาอาการแพ้จากฝุ่น PM 2.5 เป็นแนวทางที่ทำได้ง่ายและเห็นผลเร็ว แต่การเลือกยาแก้ภูมิแพ้ที่เหมาะสมจะช่วยให้รักษาอาการแพ้ได้อย่างมีประสิทธิภาพและไม่ส่งผลกระทบต่อชีวิตประจำวันอีกด้วย เนื่องจากยาแก้แพ้มีหลายชนิด แต่ละชนิดจึงมีฤทธิ์การรักษาภูมิแพ้และผลกระทบจากตัวยาที่แตกต่างกันไปตัวอย่างเช่น
- ยาแก้แพ้แบบดั้งเดิม ได้แก่ยาบรอมเฟนิรามีน (brompheniramine) มีฤทธิ์ในการรักษาภูมิแพ้ได้ดี แต่ถูกดูดซึมเข้าสู่สมองได้ง่าย จึงมีผลข้างเคียงที่ทำให้เกิดอาการง่วงซึมตามมา ทั้งยังหมดฤทธิ์เร็ว และต้องคอยรับประทานยาเพิ่มหลายครั้งใน 1 วันเพื่อให้ผลบรรเทาอาการแพ้คงอยู่ได้ทั้งวัน
- ยาแก้แพ้รุ่นใหม่ ได้แก่ยาไบแลสทีน (bilastine) มีฤทธิ์ในการรักษาโรคภูมิแพ้ได้ดีมากและมีผลข้างเคียงน้อย เนื่องจากเป็นรุ่นที่พัฒนามาจากยาแก้แพ้แบบดั้งเดิม ทำให้ตัวยาเข้าสู่สมองได้ยาก ไม่มีฤทธิ์กดประสาท ไม่ส่งผลให้ง่วงซึม และยังมีฤทธิ์ช่วยบรรเทาอาการแพ้ได้ยาวนานตลอดวันเพียงรับประทานแค่ครั้งเดียวเท่านั้น
ทั้งนี้ก่อนใช้ยาควรปรึกษาแพทย์หรือเภสัชกรว่าอาการของคุณเหมาะกับยาตัวไหน และสามารถใช้ยาร่วมกับยาอื่น ๆ ได้บ้างหรือไม่เป็นต้น
ใช้ยาพ่นควบคุมอาการ
การใช้ยาพ่นเพื่อควบคุมอาการแพ้จากฝุ่น PM 2.5 สามารถช่วยลดอาการอักเสบและลดการกำเริบในโรคหอบหืดและโรคภูมิแพ้โพรงจมูกได้ ทว่าการใช้ยาควรปรึกษาแพทย์หรือเภสัชกรเสียก่อน เพื่อเลือกใช้ยาสูดพ่นชนิดที่เหมาะสมกับอาการได้ เช่น ยาพ่นจมูกชนิดสเตียรอยด์ และยาพ่นเฉียบพลันชนิดออกฤทธิ์เร็ว
แนวทางการป้องกันฝุ่น PM 2.5
เมื่อรู้แนวทางการรักษาไปแล้ว การหลีกเลี่ยงและป้องกันฝุ่น PM 2.5 ก็จะช่วยให้คุณห่างไกลอาการภูมิแพ้กำเริบได้ดีขึ้น สามารถทำได้ด้วยวิธีการดังต่อไปนี้
- สวมใส่หน้ากากที่ได้มาตรฐานสามารถป้องกันฝุ่น PM 2.5 ได้ทุกครั้งที่ออกจากบ้าน เช่นหน้ากาก N95
- ใช้เครื่องฟอกอากาศในอาการที่มีคุณภาพสูง
- ตรวจเช็กดัชนีคุณภาพอากาศและหลีกเลี่ยงการไปในพื้นที่เสี่ยงที่มีความเข้มข้นของฝุ่น PM 2.5 สูงเกินไป
ไม่รู้จะใช้ยาตัวไหนรักษาอาการภูมิแพ้กำเริบจากฝุ่น PM 2.5 ดี? อยากบรรเทาอาการแพ้แต่ไม่รู้ควรเริ่มต้นตรงไหน?
Medcare พร้อมให้บริการช่วยให้คุณได้ปรึกษากับเภสัชกรมืออาชีพผ่าน LINE Mini App เเละจัดหาตัวแทนไปรับยาร้านขายยามาตรฐานเพื่อนำไปส่งให้ที่บ้านของคุณได้อย่างสะดวก ปลอดภัย ไร้กังวล
คลิกเพื่อใช้บริการ >> MedCare ปรึกษาเภสัชกรทันที รับยาดีทันใจ
References :
เรียนรู้ อยู่กับฝุ่น PM2.5 – จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย., Available from : https://www.chula.ac.th/wp-content/uploads/2019/10/Chula-PM25.pdf
PM 2.5 ฝุ่นละอองเล็กจิ๋ว แต่ส่งผลเสีย (ต่อสุขภาพ) มหาศาล., Available from : https://www.samitivejhospitals.com/th/article/detail/อันตรายจากฝุ่น-PM2-5
ฝุ่น PM 2.5 ยิ่งกระตุ้นภูมิแพ้., Available from : https://www.bangkokhospital.com/content/recurrent-allergy-may-be-caused-by-pm-2-5
PM 2.5 คู่ปรับภูมิแพ้., Available from : https://www.chaophya.com/2021/01/pm2-5/